Art. 191 kk [Zmuszanie do określonego zachowania. Utrudnianie korzystania z lokalu mieszkalnego]

§ 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 1a. Tej samej karze podlega, kto w celu określonym w § 1 stosuje przemoc innego rodzaju uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego.

§ 2. Jeżeli sprawca działa w sposób określony w § 1 w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Dobrem prawnym chronionym jest w tym przypadku wolność człowieka związana z wyborem postępowania, zachowania się zgodnie ze swoją wolą, innymi słowy, wolność w zakresie wyboru postępowania. Przestępstwo stypizowane w art. 191 § 1a chroni też prawo osoby od niezakłóconego korzystania z zajmowanego lokalu mieszkalnego.

„Zmuszanie” (§ 1) dokonuje się poprzez użycie środków oddziaływania przestępczego określonych przepisie (przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej). Zachodzi również wtedy, gdy pokrzywdzony nie zachował się w sposób, do jakiego był zmuszany przez sprawcę. Nie ma więc znaczenia późniejsze zachowanie pokrzywdzonego, ale sprawca, aby zrealizować czyn, musi użyć przy tym przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej. Art. 191 kk należy do grupy przestępstw umyślnych, które można popełnić tylko w zamiarze bezpośrednim, na co wskazuje określenie „w celu”. W przypadku, gdy sprawca użył przemocy, ale nie działał w celu zmuszenia, to może on być pociągnięty do odpowiedzialności za inne przestępstwo – np. z art. 217 kk (naruszenie nietykalności cielesnej). Formą zmuszania innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia może być też, poza wspomnianą przemocą – groźba bezprawna. Groźba bezprawna zdefiniowana została w art. 115 §  12 k.k.

§ 1a komentowanego przepisu definiuje przestępstwo utrudniania korzystania z mieszkania. Jednym ze znamion jest użycie przemocy innego rodzaju (niż wobec osoby), która musi uporczywie lub istotnie utrudniać innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego. Paragraf ten wprowadzono, aby chronić lokatorów przed zachowaniami podejmowanymi przez właścicieli usiłujących usunąć tych niechcianych lokatorów. Tytułem przykładu można wskazać takie zachowania jak np. wyłączanie prądu lub ogrzewania, odcinanie dostępu do wody itp.

W § 2 komentowanego przepisu zawarty jest typ kwalifikowany zmuszania, ze względu na szczególny cel stosowania środków zmuszania opisanych w § 1, a mianowicie wymuszenie zwrotu wierzytelności (własnej lub cudzej). Nie jest istotne czy istnieje jakiś stosunek cywilnoprawny pomiędzy sprawcą a zmuszanym  (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 19 marca 2004 r., II AKa 56/04, OSA 2004, z. 8, poz. 58). Ażeby wyczerpać znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 kk, sprawca musi być przekonany, że wierzytelność faktycznie istnieje (zob. postanowienie SN z 5 grudnia 2008 r., IV KK 200/08, Biul. PK 2009, nr 3, s. 68), zaś działanie sprawcy musi cechować się szczególnym „pozytywnym” zamiarem kierunkowym, polegającym na przekonaniu sprawcy, iż działa w celu zwrotu realnej i zasługującej na ochronę prawną wierzytelności (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22.05.2014 r., II KK 346/13, OSNKW 2014/12, poz. 90).

Opracował adwokat Patrick Wilhelmsen, tel. 508-920-164, Kancelaria Adwokacka, ul. Rozbra 34/36 lok. 95, 00-429 Warszawa.

Obraz Hassan Alarady z Pixaba