Art.  189a kk [Handel ludźmi]

§  1.  Kto dopuszcza się handlu ludźmi,podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§  2.  Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przestępstwo handlu ludźmi, w kształcie w jakim obecnie obowiązuje, zostało wprowadzone do kodeksu karnego w wykonaniu zobowiązań wynikających z Protokołu z Palermo (tj. Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniającego Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjętego 15.11.2000 r. (Dz. U. z 2005 r. poz. 160). Ideą stojącą za tym przepisem jest to, ze człowiek nigdy nie może być przedmiotem obrotu handlowego.

Art. 189a k.k. penalizuje działanie polegające na „handlu ludźmi”. Definicja tego wyrażenia ustawowego zawiera poniższy przepis kodeksu karnego:

art. 115 §  22 k.k Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:

1) przemocy lub groźby bezprawnej,
2) uprowadzenia,
3) podstępu,
4) wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5) nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6) udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą

– w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1-6”

Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że do realizacji znamienia „handlu ludźmi” konieczne jest wypełnienie trzech elementów, na które składa się zachowanie (werbowanie, transport, dostarczenie, przekazywanie, przechowanie lub przyjmowanie osoby), sposób działania (zachowania wymienione w pkt 1-6) oraz cel działania, tj. wykorzystanie, chociażby za zgodą ofiary, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. (A. Zoll [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a , red. W. Wróbel, Warszawa 2017, art. 189(a)

Dla popełnienia przestępstwa handlu ludźmi wystarczające jest zrealizowanie co najmniej jednego zachowania określonego w art. 115 § 22, przy jednoczesnym zrealizowaniu jednej z określonych w tym przepisie sposobności, jeżeli celem działania sprawcy jest wykorzystanie osoby. Katalog definiujący cel działania sprawcy ma natomiast charakter otwarty, a wyliczenie zawarte w art. 115 § 22 k.k. jest przykładowe.

Dla bytu przestępstwa z art. 189a § 1 k.k. nie ma znaczenia, ile razy i ilu osób dotyczy się „handel ludźmi”.  Możliwe jest zrealizowanie znamion tego przestępstwa także w sytuacji, gdy przedmiotem obrotu jest jedna osoba. Przyjmuje się ponadto, że do realizacji znamion przestępstwa handlu ludźmi z art. 189a § 1 k.k. dochodzi nie tylko w przypadku transakcji skutecznych, tj. takie które sfinalizowały się definitywnym przeniesieniem posiadania osoby pokrzywdzonej. Przestępstwo to będzie więc popełnione również w razie zrealizowania czynności poprzedzających taką transakcję, a zmierzających do przeniesienia władztwa nad osobą (przechowanie, transport, dostarczenie do miejsca przeznaczenia). Przestępstwo to obejmuje swym zakresem ogół czynności „handlowych” mieszczących się w definicji z art. 115 § 22 k.k. Co istotne, przepisy kodeksu karnego nie wymagają, aby ów „handel” cechował się odpłatnością.

Niewątpliwie natomiast przestępstwo to z natury rzeczy zakłada udziału w nim co najmniej dwóch stron („handlowanie”), z których jedna jest osobą zbywającą, a druga nabywającą „towar” (towarem jest w tej relacji handlowej człowiek), przy czym działanie takich osób wspólnie i w porozumieniu będzie w istocie oznaczało, że obydwie strony dopuszczają się przestępstwa” handlu ludźmi”. W praktyce jednak w popełnianie przestępstw handlu ludźmi zaangażowanych jest znacznie więcej osób, niejednokrotnie działających w ramach zorganizowanej grupy przestępczej (art. 258 k.k.).

adwokat Patrick Wilhelmsen, tel. 508-920-164, Kancelaria Adwokacka, ul. Rozbrat 34/36 lok. 95, 00-429 Warszawa.

Zdjęcie dzięki uprzejmości PublicDomainPictures z Pixabay