Art.  189 kk  [Bezprawne pozbawienie wolności]

§  1.  Kto pozbawia człowieka wolności,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2.  Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§  2a. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 2, dotyczy osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§  3. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 1-2a, łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Istota przestępstwa bezprawnego pozbawienia wolności polega na nieuprawnionym naruszeniu możliwości realizacji woli co do opuszczenia miejsca przebywania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 08 czerwca 2007 r., II AKa 33/07). Może także polegać na ingerencji w swobodę ruchu. Przepis nie określa konkretnego sposobu zachowania sprawcy, wobec czego należy uznać, że każde zachowanie prowadzące do pozbawienia innej osoby możliwości zmiany miejsca przebywania, może być kwalifikowane jako przestępstwo z art. 189 §  1 k.k.

Zachowanie sprawcy może polegać m.in. na skrępowaniu osoby, zamknięciu jej w pomieszczeniu, czy zabraniu kluczy. W doktrynie wskazuje się także na możliwość popełnienia przestępstwa pozbawienia wolności poprzez odebranie laski, wózka inwalidzkiego, czy nawet – w pewnych sytuacjach – poprzez oddziaływanie na psychikę i doprowadzenie do przekonania o fizycznej niemożliwości opuszczenia określonego miejsca (A. Zoll [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a , red. W. Wróbel, Warszawa 2017, art. 189)

Aby można było mówić o bezprawnym pozbawieniu wolności, skutek ten musi być postrzegany przez pokrzywdzonego jako naruszenie jego dobra osobistego. Decydują każdorazowo okoliczności konkretnego przypadku, w tym kontekst sytuacyjny i kryteria takie jak rodzaj, czas trwania, skutki i sposób zastosowania kwestionowanego środka  (zob. orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 6.11.1980 r., A 39, § 92, Guzzardi przeciwko Włochom, powołane za: M.A. Nowicki, Europejska…, s. 44).

Przestępstwo bezprawnego pozbawienia wolności jest przestępstwem trwałym, co oznacza, że należy określić początek i koniec czynu sprawcy. Czas trwania ma istotne znaczenie dla zastosowania właściwego typu przestępstwa pozbawienia wolności. Typ kwalifikowany z §  2 będzie miał zastosowanie do tych stanów faktycznych, w których łączny okres pozbawienia wolności trwał dłużej niż 7 dni. Okres ten nie może być przedmiotem domniemań, czy uogólnionych ustaleń. Okres 7 dni musi być interpretowany ściśle. Oznacza to, że skoro pozbawienie wolności rozpoczęło się określonego dnia o określonej godzinie, to typ kwalifikowany będzie miał zastosowanie, gdy trwało ono dłużej niż do tej samej godziny, 7 dnia od początkowego momentu pozbawienia wolności.

Czyn zabroniony z art. 189 § 2a k.k. zaostrza ustawowe zagrożenie karą, w sytuacji gdy osoba pozbawiona wolności na okres powyżej 7 dni, jest osobą nieporadną ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny, przy czym bezprawne pozbawienie wolności możliwe jest wyłącznie w odniesieniu do osób, które mogą wyrazić decyzję woli opuszczenia określonego miejsca. Nie jest możliwe popełnienie przestępstwa tego w typie kwalifikowanym, jeżeli osoba pokrzywdzona jest nieprzytomna lub jeżeli mamy do czynienia z noworodkiem (A. Zoll [w:] tamże).

Zaostrzenie dolnej granicy ustawowego zagrożenia i podniesienie czynu do rangi zbrodni następuje, gdy pozbawienie wolności wiązało się ze szczególnym udręczeniem. Szczególne udręczenie nie podlega ocenie z perspektywy skutków w zdrowiu pokrzywdzonego. Znamię to musi polegać na zadaniu pokrzywdzonemu dodatkowych cierpień fizycznych lub psychicznych, wykraczających poza miarę pozbawienia wolności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 11.06.2002 r., II KKN 258/00).

adwokat Patrick Wilhelmsen, tel. 508-920-164, Kancelaria Adwokacka, ul. Rozbrat 34/36 lok. 95, 00-429 Warszawa.

zdjęcia dzięki uprzejmości Omar González z Pixabay