Art.  163 kk  [Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego]

§  1.  Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:
1) pożaru,
2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,
3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,
4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§  2.  Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§  3.  Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§  4.  Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawcapodlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Dobrem chronionym przestępstwa stypizowanego w art. 163 k.k. jest alternatywnie życie i zdrowia albo mienie wielkich rozmiarów.

W typie podstawowym opisanym w § 1 może ono być popełnione wyłącznie umyślnie w obu postaciach zamiaru – bezpośrednim albo ewentualnym. Sprawca musi swoją świadomością i wolą obejmować nie tylko sprowadzenie danego zdarzenia opisanego w tym przepisie, ale również zagrożenie jakie z tym zdarzeniem się wiąże. Sprawca musi więc przynajmniej przewidywać możliwość sprowadzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w znacznych rozmiarach.

Wielość osób  – w orzecznictwie i literaturze prawniczej nie ukształtowało się jednolite stanowisko odnośnie znamienia wielości osób. Kodeks karny nie zawiera żadnych wskazówek, które wyjaśniałyby to nieostre pojęcie. W orzecznictwie przeważa raczej pogląd o potrzebę dokonywania indywidualnej oceny każdej sytuacji, w kontekście okoliczności konkretnego zdarzenia stanowiącego przedmiot zarzutu – „Skoro znamię to nie zostało przez ustawodawcę określone w sposób konkretny, nie ma też powodu, aby w drodze wykładni przyjmować, że ma ono jednak swój jednoznaczny i precyzyjny wymiar w postaci liczby minimalnej wypełniającej dyspozycję przepisu art. 163 § 1 k.k. Sąd rozpoznający sprawę, w której zarzucono popełnienie czynu polegającego na sprowadzeniu zdarzenia zagrażającego życiu lub zdrowiu, winien każdorazowo, na gruncie ustaleń faktycznych dokonanych w tej konkretnej sprawie, przyjąć dla ilu osób istniało realne zagrożenie, a następnie dokonać subsumcji tych ustaleń pod treść art. 163 k.k., wskazując, czy w realiach sprawy zagrożenie to dotyczyło wielu osób, czy też nie.”  (Postanowienie Sądu Najwyższego (Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2017 r, III K 196/16). Wykładnia dokonana w powyższym orzeczeniu budzi kontrowersję. O ile podzielić należy stanowisko, że w każdym stanie faktycznym należy indywidualnie ocenić, ile osób faktycznie narażonych było na niebezpieczeństwo, o tyle brak jest jakichkolwiek racjonalnych podstaw do różnicowania ilości wymaganej do przyjęcia „wielości osób”, w zależności od stanu faktycznego sprawy. Istnieje wiele judykatów, w których w ślad za poglądami wypracowanymi w literaturze i przeciwstawnych orzeczeniach, podjęto próbę ujednolicenia znamienia wielości osób. Jeden z nich odwołuje się do wyroku Sądu Najwyższego z 20 czerwca 1972 r., V KRN 209/72, w którym przyjęto, że granicę „powszechności” zagrożenia wyznacza granica sześciu osób, których dotyczy niebezpieczeństwo. W nowszym orzecznictwie zauważyć można ponadto trend skłaniający się w kierunku wykładni, zgodnie z którą o wielości mówić można dopiero wówczas, gdy zagrożonych jest co najmniej 10 osób. Wniosek taki stanowić ma wynik przeciwstawienia nieostrych pojęć „wielu” i „kilku”. Właściwa wykładnia tego znamienia ma istotne znaczenie, bowiem warunkuje możliwość przypisania sprawcy odpowiedzialności na podstawie art. 163 k.k. Dla porównania, przestępstwo polegające na indywidualnym narażeniu na bezpośrednie niebezpieczeństwo (art. 160 k.k.) przewiduje zagrożenie karą jedynie do 3 lat pozbawienia wolności w typie podstawowym. 

Mienie wielkich rozmiarów – alternatywną formą popełnienia przestępstwa stypizowanego w art. 163 k.k. jest sprowadzenia określonego zdarzenia zagrażającego „mieniu wielkich rozmiarów”.  Przy ocenie wielkości mienia należy kierować się kryteriami takimi jak wielkość, wymiar, format.

„Pojęcie «rozmiaru mienia» nie może być utożsamiane z pojęciem «wartości mienia», gdyż pojęcia te oznaczają zupełnie coś innego. «Wartość» to pojęcie ekonomiczne, określające, ile coś jest warte, natomiast «rozmiar» to pojęcie fizyczne, oznaczające wielkość czegoś, wymiar, format”

(wyrok Sądu Apelacyjne we Wrocławiu z dnia 24 maja 2000 r., II AKa 149/00)

Zagrożenie dla życia lub zdrowia – Do znamion przestępstwa stypizowanego w art. 163 k.k. nie należy skutek w postaci powstania uszczerbku na zdrowiu, a jedynie zagrożenie dla życia lub zdrowia (wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt IV Ka 684/13).

Art. 163 § 2 k.k. określa typ uprzywilejowany, który cechuje się nieumyślnością zachowania sprawcy. Odnosi się on do przypadków, w których sprawca nie miał zamiaru sprowadzenia zdarzenia (np. pożaru), czy świadomości zagrożenia jakie może spowodować. Sprawca może ponieść odpowiedzialność, jeżeli nie dopełnił wymaganych w danych okoliczności reguł ostrożności, o ile przewidywał albo przynajmniej mógł przewidzieć, że w wyniku tego spowoduje zdarzenie zagrażające życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu wielkich rozmiarów. Typ uprzywilejowany z § 2 zagrożone jest niższą karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Takie zagrożenie karne pozwala na zastosowanie art. 37a k.k. i wymierzenie sprawcy kary ograniczenia wolności nie niższej od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeczony zostanie środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

W § 3 przewidziano typ kwalifikowany względem przestępstwa stypizowanego w  § 1. Wymusza to przyjęcie kombinowanego charakter strony podmiotowej czynu. Czyn wypełniający znamiona przestępstwa z art. 163 § 1 k.k. cechuje się umyślnością, natomiast określony w § 3 skutek (śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób) musi stanowić wynik nieumyślnego zachowania sprawcy. Gdyby sprawca miał zamiaru spowodowania śmierci wielu osób, wówczas konieczne byłoby przypisanie mu odpowiedzialności na podstawie art. 148 k.k. (zabójstwo).

Art. 163 § 4 k.k. przewiduje zaostrzenie granic odpowiedzialności za czyn wypełniający znamiona z § 2, z tytułu nieumyślnego następstwa w postaci śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbek na zdrowiu wielu osób.

adwokat Patrick Wilhelmsen, tel. 508-920-164, Kancelaria Adwokacka, ul. Rozbrat 34/36 lok. 95, 00-429 Warszawa.