Zgodnie z art. 16a k.k.s. nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 505, 568, 695, 1087, 1106 i 2320), korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.

Powyższy przepis związany jest z tymi przestępstwami i wykroczeniami, których przedmiotem czynności wykonawczej jest deklaracja podatkowa. Dlatego jego zastosowanie będzie możliwe m.in. w odniesieniu do oszustw podatkowych ( art. 56 § 1–3 k.k.s.), wyłudzenia zwrotu podatku (art. 76 § 1–3 k.k.s.) oraz uchylenia się od opodatkowania, w formie sprawczej niezłożenia deklaracji (art. 54 k.k.s.)

Przepis art. 16a k.k.s. niewątpliwie sprzyja sprawcom przestępstw i wykroczeń skarbowych, zaś w nauce prawa przypisuje się mu wręcz właściwości kryminogenne. Po spełnieniu określonych w nim wymogów, możliwe jest bowiem całkowite uniknięcie odpowiedzialności karnej za przestępstwo albo wykroczenie skarbowe, niezależnie od wartości uszczuplenia. Wynika to z tego, że przepisy kodeksu karnego skarbowego nastawione są przede wszystkim na zabezpieczenie fiskalnego interesu Skarbu Państwa. Wobec tego możliwa jest sytuacja, w której sprawca przestępstwa świadomie popełnienia przestępstwo skarbowe, wiedząc, że jedyną w grożącą mu realnie sankcją będzie konieczność uiszczenia i tak należnej należności publicznoprawnej uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie wraz z odsetkami za zwłokę.

W dniu 12 stycznia 2017 r. Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło, że przystępuje do prac nad nowelizacją art. 16a k.k.s., która miała wyłączyć jego stosowanie w odniesieniu do przestępstw skarbowych (jego zastosowanie miało być możliwe wyłącznie w odniesieniu do wykroczeń). To zaś miało przyczynić się miało do skutecznej walki z przestępstwami podatkowymi narażającymi Skarb Państwa na miliardowe straty finansowe. Ku zaskoczeniu, zapowiedź ta nie doczekała się realizacji w dokonanej w marcu 2017 r. kosmetycznej nowelizacji.

W obecnym stanie prawnym wciąż możliwe jest uniknięcie odpowiedzialności karnej przez sprawcę przestępstwa skarbowego, jeżeli dopełni on następujących warunków:

(1) złoży on prawnie skuteczną korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty;

(2) uiści w całości należność publicznoprawą uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.

            Złożenie korekty nie jest możliwe w toku postępowania kontrolnego oraz postępowania podatkowego mającego na celu określenie wysokości zobowiązania podatkowego. Złożenie korekty nie jest również możliwe po wydaniu decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Złeżenie korekty jest natomiast możliwe w terminie wprost określonym w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania, jak również po zakończeniu kontroli, jako reakcja na sporządzony protokół pokontrolny. Dlatego też, pomimo rozbieżności w judykaturze, należy opowiedzieć się na możliwością złożenia takiej korekty po wykryciu procederu przez organy ścigania, do których zalicza się także finansowe organy postępowania przygotowawczego, z zastrzeżeniem powyższych ograniczeń wynikających z ustaw podatkowych.

Autor: adwokat Patrick Wilhelmsen