W środę 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła, że powodowana przez tzw. koronawirusa (SARS-CoV-2) choroba COVID-19 stanowi pandemię. Aktualnie wirus ten został wykryty w każdym kraju Unii Europejskiej, a kolejne Państwa podejmują decyzje o wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemicznego. W dniu 12 marca 2020 roku taka decyzja podjęta została również w Polsce, o czym na oficjalnej konferencji poinformował Minister Zdrowia Łukasz Szumowski. Podobne decyzje zapadły już m.in. we Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii, Czechach, Słowacji, a od wczoraj także w Stanach Zjednoczonych, a lista ta wciąż się powiększa.

Ogłaszane w poszczególnych Państwach stany zagrożenia epidemicznego odnoszą skutek we wszystkich sferach życia społecznego, a jedną z branż, która najdotkliwiej odczuwa skutki epidemii jest branża turystyczna. W poszczególnych krajach dochodzi bowiem do zawieszenia działalności komercyjnej, zamknięcia sklepów, kawiarni, obiektów sportowych, biur, muzeów, przez co turyści masowo rezygnują z zakupionych wcześniej wycieczek.

Ponadto wprowadzony w poszczególnych krajach stan zagrożenia epidemicznego wiąże się wprowadzeniem zakazu lotów i kursów kolejowych. Decyzję o zawieszeniu lotów na okres 14 dni wprowadził m.in. krajowy przewoźnik LOT.

Jakie uprawnienia przysługują konsumentowi ?

 Uprawnienia konsumenta dotyczące zorganizowanego podróżowania określone są m.in. w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 roku w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, a ponadto we wdrażającej założenia tej dyrektywy ustawie z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Zgodnie z tymi aktami konsumentowi prawo odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem.

„Skutki finansowe” takiego odstąpienia są natomiast uzależnione od tego, czy nastąpiło ono bez konkretnej przyczyny, czy też z powodu nieuniknionych, nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego (art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych).

Opłaty za odstąpienie:

W przypadku odstąpienia od umowy bez szczególnej przyczyny, organizatorowi podróży przysługuje uprawnienie do potrącenia określonych w umowie, odpowiednich i uzasadnionych opłat za odstąpienie od umowy.  Opłaty te często uzależnione są od ilości dni pozostałych do planowanego wyjazdu. Jeżeli taka opłata nie została określona w umowie, jej wysokość będzie odpowiadać cenie podróży pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy np. z tytułu sprzedaży wycieczki na rzecz osoby trzeciej.

Inaczej jest w przypadku zagrożenia epidemicznego:

W przypadku wystąpienia nieuniknionych, nadzwyczajnych okoliczności w miejscu docelowym podróży lub pobliskim jego sąsiedztwie, uprawnienia organizatora podróży doznają istotnego ograniczenia. Organizator podróży nie może w takiej sytuacji pobrać od konsumenta przewidzianej w umowie opłaty za odstąpienie.

W motywie (31) Dyrektywy 2015/2302 umieszczony został otwarty katalog nadzwyczajnych okoliczności, pośród których wymieniono również znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży.

W takiej sytuacji konsument nie ponosi jakiejkolwiek opłaty z tytułu rezygnacji z podróży, z tym jednak zastrzeżeniem, że może on żądać jedynie zwrotu dokonanych wpłat, bez prawa do odszkodowania, czy zadośćuczynienia. Okoliczności nadzwyczajne w rozumieniu rozporządzenia obejmują nieograniczony katalog zdarzeń. Jedynym wymogiem jest, aby były to zdarzenia o szczególnym charakterze, nieuniknione i występujące w miejscu podróży lub jego bliskim sąsiedztwie. Co istotne, nie można zawężać tego pojęcia do istnienia „ogłoszonego” w danym Państwie lub regionie stanu zagrożenia epidemicznego, które to stanowisko próbuje forsować zrzeszająca biura podróży Polska Izba Turystyki. Skorzystanie z nadzwyczajnego trybu rozwiązania umowy może być uzasadnione takimi zdarzeniami jak zamknięcie ośrodków życia społecznego w związku z istniejącym zagrożeniem wirusowym.