Z dniem 24 marca 2020 roku wchodzi w życie uchwalona w dniu 30 sierpnia 2020 roku nowelizacja przepisów prawa upadłościowego, która całkowicie zmienia dotychczasowy model upadłości konsumenckiej. Upadłość będzie mogła ogłosić również osoba, która w wyniku rażącego niedbalstwa lub działań o charakterze umyślnym doprowadziła do swojej niewypłacalności. Przed nowelizacją taka możliwość istniała jedynie w wyjątkowych wypadkach, gdy było to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Nowe przepisy odciążają również sądy upadłościowe poprzez rozszerzenie obowiązków syndyków. Poniżej opisane zostały najważniejsze zmiany w przepisach.

1. Możliwość ogłoszenia upadłości w przypadku doprowadzenia do stanu niewypłacalności umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa.

Zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym do daty wejścia w życie nowelizacji (do 24 marca 2020 roku), sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Odstąpienie od tej zasady możliwe było jedynie w sytuacjach szczególnych, gdy było to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Powyższe przesłanki negatywne stanowiły dotychczas największe wyzwanie dla konsumentów chcących ogłosić swą upadłość, a ich wykazanie niejednokrotnie było trudno.

Po wejściu w życie nowelizacji przesłanki powyższe przestaną obowiązywać na etapie postępowania dotyczącego ogłoszenia upadłości. Zgodnie z nowymi przepisami ogłoszenie upadłości będzie możliwe również w przypadku osób, które popadły w spirale zadłużenia w wyniku swojego rażącego niedbalstwa, w tym wobec osób, które stan swojego zadłużenia w wyniku takich działań pogłębiły.  Nie oznacza to jednak, że tego typu lekkomyślne działania nie będą miały wpływu na dalszy przebieg postępowania. Ogłoszenie upadłości, które dotychczas było równoznaczne z sukcesem dłużnika, w praktyce stanie się jedynie formalnym etapem wstępnym.

Najważniejsze decyzje co do sposobu zaspokojenia wierzycieli oraz oddłużenia dłużnika zapadną po ogłoszeniu upadłości tj. w postępowaniu upadłościowym na etapie ustalenia planu spłaty. To  właśnie na tym dalszym etapie sąd będzie badał, czy niewypłacalność jest wynikiem umyślnych działań dłużnika lub jego rażącego niedbalstwa. Dokonane w tym zakresie ustalenia bezpośrednio wpłyną na sposób oddłużenia. Dotychczas przepisy przewidywały możliwość ustalenia planu spłaty na okres do 36 miesięcy, przy czym krąg osób mogących skorzystać upadłości był ograniczony m.in. wyżej wskazanymi wyłączeniami. W myśl nowych przepisów termin 36 miesięcy pozostaje aktualny jedynie w odniesieniu do dłużników, którzy popadli w stan niewypłacalności z przyczyn od siebie niezależnych. W odniesieniu do nowej kategorii dłużników mogących ogłosić upadłość (jako zasada), którzy w sposób rażący doprowadzili do swojej niewypłacalności, wprowadzona zostaje możliwość ustalenia planu spłaty na okres od trzech do siedmiu lat. Dłużnicy tacy będą więc mogli skorzystać z korzyści jakie niesie za sobą postępowanie upadłościowe, z tym jednak zastrzeżeniem, że nastąpi to z pewnymi obostrzeniami.

2. Możliwa upadłość konsumencka dla osób prowadzących działalność gospodarczą:

Nowe przepisy rewolucjonizują sytuację osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze. Osoby te będą traktowane tak samo jak osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. Dotychczas byli traktowani jak spółki prawa handlowego, co wiązało się z szeregiem obostrzeń wynikających z przepisów ogólnych prawa upadłościowego.

Istniejące przed nowelizacją ograniczenie z jakim musiały się zmagać osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze (co też stanowiło główną przeszkodę ogłoszenia ich upadłości) polegało na tym, że sąd oddalał wniosek ogłoszenie upadłości jeżeli dłużnik w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Obowiązek ten był często lekceważony, co w konsekwencji prowadziło do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, pomimo że przedsiębiorca wykreślił wpis w CEIDG. Po nowelizacji możliwe stanie się ogłoszenie upadłość przedsiębiorców jednoosobowych na zasadach przedziwnych dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej, w tym również przedsiębiorców z aktywnym wpisem w CEIDG.

3. Odciążenie sądów poprzez przyznanie nowych uprawnień na rzecz syndyków:

W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd nie wyznaczy jak dotychczas syndyka i sędziego komisarze, lecz wyłącznie syndyka. Syndyk podejmie samodzielną decyzją odnośnie sposobu likwidacji masy upadłości, w taki sposób aby nastąpiło najpełniejsze zaspokojenie wierzycieli. Czynności syndyka będą kontrolowane przez sąd, który z urzędu lub na skutek nowej instytucji skargi na czynności syndyka będzie uprawniony do podjęcia czynności interwencyjnych odnośnie do wybranego przez syndyka sposobu likwidacji masy upadłości.

4. Trzy warianty zakończenia postępowania upadłościowego:

Dotychczasowe przepisy zakładały taką kolejność, że syndyk po ogłoszeniu upadłości dokonywał likwidacji majątku upadłego, po czym przystępował do sporządzenia planu podziału funduszy masy upadłości. Po wykonaniu planu podziału sąd ustalał plan spłaty na okres do 36 miesięcy, po którego wykonaniu umarzał pozostałą część zobowiązań upadłego albo umarzał zobowiązania upadłego bez ustalania takiego planu. Umorzenie było możliwe jeżeli sytuacja upadłego była tego typu, że nie byłby on w zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty.

Zgodnie z nowymi przepisami to na syndyka przeniesiony został obowiązek zbadania sytuacji finansowej upadłego oraz obowiązek sporządzenia projektu planu spłaty, który wraz z uzasadnieniem musi przekazać do sądu upadłościowego. Syndyk może również odstąpić od sporządzenia takiego planu jeżeli zachodzą podstawy do wydania postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty lub do umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty. Po złożeniu przez syndyka planu spłaty lub informacji o tym, że zachodzą okoliczności uzasadniające inne sposób zakończenia postępowania sąd wyda postanowienie o zastosowaniu jednego z trzech sposobów zakończenia postępowania upadłościowego:

Wariant I – ustalenie planu spłaty na okres do 36 miesięcy albo w przypadku upadłego, który doprowadził do stanu niewypłacalności umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa – na okres od 3 do 7 lat. Na tym etapie nastąpi zbadanie przyczyn powstania stanu niewypłacalności, a więc okoliczności, która przed nowelizacją była badania przez sąd jeszcze na etapie rozstrzygania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.

Wariant II – umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty. Taki wariant będzie zastosowany w przypadku gdy sytuacja upadłego będzie na tyle niekorzystna, że brak będzie widoków na wykonanie jakiegokolwiek planu spłaty. Przeszkoda ta musi mieć charakter trwały przez co można się spodziewać, że ten wariant będzie stosowany najrzadziej. Przeszkodę można uznać za trwałą jeżeli osoba jest trwale niezdolna do pracy np. z powodu choroby lub kalectwa.

Wariant III – warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego. Wariant ten dotyczy przypadków, w których przeszkoda w realizacji planu spłaty wynikająca z osobistej upadłego, nie ma charakteru trwałego. Ten sposób zakończenia postępowania upadłościowego zakłada, że zobowiązania upadłego zostaną umorzone pod warunkiem, że w okresie 5 lat od daty uprawomocnieniu się postanowienia nie zostanie złożony przez dłużnika albo wierzyciela, a następnie uwzględniony przez sąd, wniosek o ustalenie planu spłaty. Wniosek taki może być złożony jeżeli ustanie stan niezdolności upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. W okresie wyżej wskazanych 5 lat upadły jest zobowiązany składać sądowi corocznie sprawozdanie wykazujące jego sytuację majątkową i zawodową za poprzedni rok kalendarzowy, zgodnie z wymogami określonymi w przepisach prawa upadłościowego. Jeżeli złożony w tym okresie wniosek o ustalenie planu spłaty zostanie przez sąd uwzględniony, uchyli on swoje wcześniejsze postanowienie i ustali plan spłaty na zasadach ogólnych.

Na postanowienie sądu o zastosowaniu jednego z wyżej wskazanych sposobów zakończenia postępowania upadłościowego przysługuje zażalenie.

5. Odmowa zastosowania jakiegokolwiek z wariantów wskazanych powyżej:

Ostatnim możliwym sposobem zakończenia postępowania jest odmowa ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzyciel. Takie postanowienie zostanie wydane w sytuacji gdy upadły w sposób celowy np. poprzez trwonienie majątku albo poprzez celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, spowodował lub pogłębił stan swojej niewypłacalności. Odmowa może również nastąpić w sytuacji gdy w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości wobec dłużnika toczyło się postępowanie upadłościowe, które zakończyło się umorzeniem w jakimkolwiek zakresie zobowiązań upadłego (zasadą jest więc, że dłużnik może składać wniosek o ogłoszenie upadłości nie częściej niż raz na 10 lat). Zgodnie z nowymi przepisami sad może odstąpić od powyższych ograniczeń jeżeli będzie to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitaryzmu.

6. Nowe wymogi formalne wniosku i odpowiedzialność odszkodowawcza za niezgodne z prawdą oświadczenie.

Wniosek złożony w nowym reżimie prawnym obarczony będzie dodatkowymi wymogami formalnymi. Do najistotniejszych należy informacja o dokonanych w okresie dwunastu miesięcy przed złożeniem wniosku transakcjach mających za przedmiot nieruchomości, udziały, akcje oraz ruchomości, wierzytelności i prawa o wartości powyżej 10.000,00 zł.

Ponadto wprowadza się obowiązek złożenia oświadczenia o prawdziwości danych zawartych we wniosku. Podanie danych niezgodnie z prawdą obarczone będzie odpowiedzialnością odszkodowawczą, a do tego może skutkować umorzeniem postępowania, chyba że przemawiać będą przeciwko temu względy słuszności lub względy humanitarne. Sąd może ponadto odstąpić od umorzenia postępowania jeżeli mogłoby to doprowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli.

7. Możliwość zastosowania tzw. pre-packu przy upadłości konsumenckiej:

Zgodnie z nowymi przepisami o upadłości konsumenckiej jednoznaczna staje się możliwość zastosowania instytucji przygotowanej likwidacji (tzw. pre-packu) polegającej na tym, że dłużnik przed ogłoszeniem upadłości składa sądowi wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży określonych składników majątkowych o znacznej wartości, na rzecz oznaczonego nabywcy, po cenie wynikającej ze sporządzonej w tym celu opinii biegłego.

Adwokat Patrick Wilhelmsen

Kancelaria Adwokacka Patrick Wilhelmsen

Lokalizacja: Rozbrat 34/36 lok. 95, 00 – 429 Warszawa

Filia w Piasecznie: Zaleśna 20, 05-502 Piaseczno

508 920 164

adwokat@wilhelmsen.com.pl