Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponosi w pewnych sytuacjach solidarną ze spółką oraz innymi członkami zarządu (w przypadku zarządu wieloosobowego) odpowiedzialność za jej zobowiązania. Odpowiedzialność powyższa obejmuje zarówno zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym (art. 299 kodeksu spółek handlowych) jak również zobowiązania podatkowe (art. 116 ordynacji podatkowej). W obu przypadkach odpowiedzialność ta aktualizuje się z chwilą bezskutecznej egzekucji z majątku spółki, przez co należy rozumieć stan wskazujący na niemożność zaspokojenia przez wierzyciela należnej mu od spółki pretensji. Może ona dotyczyć tak całości zobowiązania jak i części. Celem wskazanych powyżej regulacji jest bowiem zagwarantowanie wierzycielowi pełnego naprawienia szkody wynikłej z nienależytego wykonywania obowiązków przez władze spółki (zob. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2016 roku, sygn. akt III CSK 107/15).

Na gruncie art. 299 k.s.h. przyjmuje się, że bezskuteczność może być wykazywana przez wierzyciela różnymi sposobami, nie tylko postanowieniem umarzającym z tego powodu postępowanie egzekucyjne. Co do zasady wierzyciel będzie natomiast musiał wykazać, że bezskuteczność odnosi się do całego majątku spółki, a nie jedynie określonej części tego majątku. Przesłanka ta z pewnością będzie spełniona jeżeli egzekucja prowadzona była przeciwko wszystkim składnikom majątkowym spółki.

Ramy czasowe odpowiedzialności członka zarządu:

Solidarna odpowiedzialność członków zarządu dotyczy wszystkich zobowiązań, które powstały po objęciu funkcji przez członka zarząd. Rozstrzygającym momentem jest faktyczne objęcie funkcji, a nie ujawnienie wpisu w krajowym rejestrze sądowym, bowiem ten ma wyłącznie charakter deklaratoryjny. Co do ram czasowych odpowiedzialności należy wskazać, że nie rozstrzyga w tym zakresie moment powstania opóźnienia w płatności (zaległości) lecz moment powstania podstawy zobowiązania. Jeżeli więc umowa stanowiąca źródło zobowiązania została podpisana po objęciu funkcji przez danego członka zarządu, wówczas może on ponosić solidarną ze spółką odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z tej umowy. Odpowiedzialność członka zarządu obejmuje również zobowiązania powstałe przed objęciem przez niego funkcji, lecz istniejące w momencie jej sprawowania. Dlatego tak ważne jest aby członek zarządu przed jego powołaniem i objęciem funkcji zapoznał się z sytuacją finansową spółki, a w razie stwierdzenia podstaw do ogłoszenia upadłości niezwłocznie złożył taki wniosek.

Członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania, które powstały po dacie złożenia przez niego prawnie skutecznej rezygnacji. Podobnie jak przy objęciu funkcji, decydującą datą będzie faktyczna data rezygnacji tj. data dotarcia oświadczenia o rezygnacji do spółki lub data odwołania członka zarządu w drodze uchwały wspólników. Również w tym przypadku obojętna będzie data wprowadzenia zmian w rejestrze przedsiębiorców, co ma swoje źródło w art. 202 par. 4 k.s.h. Może się więc zdarzyć sytuacja, że w faktyczną odpowiedzialność ponosić będą zupełnie inne osoby niż figurujące w rejestrze przedsiębiorców.

Odnośnie zobowiązań podatkowych zasadą jest, że solidarna odpowiedzialność za zobowiązania spółki obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez członka zarządu jego obowiązków, a ponadto zaległości z tytułu nienależnie zwróconych nadpłat lub dokonanych zwrotów podatku, powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Środki obrony członka zarządu:

Członek zarządu może uchylić się odpowiedzialności poprzez wykazanie, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości albo że w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo wydane zostało postanowienie o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Zgodnie obecnymi przepisami prawa upadłościowego wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być zgłoszony w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Podstawa ta zachodzi w sytuacji gdy spółka w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego jest niewypłacalna oraz ma więcej niż jednego wierzyciela. Co jednak istotne, odpowiedzialność ta dotyczy własnych działań (zaniechań) członka zarządu, a tym samym niezłożenie w terminie wniosku przez poprzednika nie skutkuje automatyczną niemożnością zastosowania tej przesłanki w stosunku do nowego członka zarządu. W pewnych sytuacjach niezłożenie wniosku o upadłość nie musi samo przez siebie oznaczać, że zaniechanie to będzie dla członka zarządu prawnie obciążające. Odpowiedzialność z tytułu tego konkretnie zaniechania wystąpi wówczas, gdy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki wyrządza wierzycielowi szkodę np. z tego powodu, że nie uzyska on w związku z tym zaspokojenia lub też uzyska je w mniejszym zakresie, niż gdyby doszło do terminowego złożenia wniosku o upadłość (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 09 grudnia 2015 roku, sygn. akt I ACa 1039/15).

Odnośnie do postępowania restrukturyzacyjnego to należy wskazać, że ma ono charakter dobrowolny, a podstawową jego przesłanka jest aby przeprowadzenie tego postępowania nie prowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Złożenie stosownego wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego zamiast wniosku o ogłoszenie upadłości powoduje, że członek zarządu nie będzie ponosił odpowiedzialności za niezgłoszenie upadłości, przy czym uwolnienie odpowiedzialności nastąpi nie z powodu złożenia wniosku w postępowaniu restrukturyzacyjnym, a dopiero w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w drodze postanowienia sądu.

Kolejną przesłanką, która może skutkować uwolnieniem członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki jest brak winy w niezłożeniu wniosku o upadłość. Przesłanka ta może dotyczyć szerokiego katalogu zdarzeń przy czym jej istota polega na obiektywnej i uzasadnionej okolicznościami niemożności stwierdzenia przez członka zarządu, że wystąpiły podstawy do złożenia wniosku o upadłość. Sytuacja taka może nastąpić w przypadku braku dostępu do informacji o finansach spółki lub w przypadku wewnętrznego podziału obowiązków w zarządzie wieloosobowym.

Na zakończenie nadmienić należy, że przepisy ordynacji podatkowej przewidują dodatkową możliwość uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności w razie wskazania mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Adw. Patrick Wilhelmsen