Wprowadzenie

Areszt tymczasowy jest najdotkliwszą formą zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Zasadą jest, że powinno się po niego sięgać w ostateczności, gdy inne środki zapobiegawcze (np. dozór albo poręczenie) nie są wystarczające. Środek ten staje się jeszcze bardziej dotkliwy, gdy jest stosowany dłużej niż jest to niezbędne z punktu widzenia jego celu, co teoretycznie nie powinno mieć miejsca, a w praktyce niestety jest nagminne. 

Areszt tymczasowy w postępowaniu przygotowawczym.

Areszt tymczasowy najczęściej jest stosowany już na wczesnym etapie postępowania przygotowawczego, co służyć ma realizacji jego podstawowego celu, jakim jest potrzeba zabezpieczenia „prawidłowego toku postępowania”. Pod tym nieostrym pojęciem kryje się elementarny cel stosowania tymczasowego aresztu, jakim jest zapobieżenie matactwu, zacieraniu śladów, ucieczce podejrzanego oraz wszelkim formom utrudniania postępowania. Środek ten może być zastosowany wobec osoby, która ma status podejrzanego, a więc po przedstawieniu zarzutów. Przedstawienie zarzutu zazwyczaj następuje w chwili przesłuchania, przez co często się zdarza, że osoba podejrzana udaje się na przesłuchanie, z którego nie wraca…  

W postępowaniu przygotowawczym postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd na wniosek prokuratora. Okres tymczasowego aresztowania wynika z postanowienia sądu i powinien wynosić nie więcej niż 3 miesiące. Nie jest to jednak powód do nadmiernego entuzjazmu, gdyż okres ten może być przydłużany (wielokrotnie) i niestety często tak się dzieje. Teoretycznie takie przedłużenie może nastąpić wtedy, gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie jest możliwe zakończenie postępowania przygotowawczego w okresie na jaki pierwotnie zastosowano areszt tymczasowy. Łączny okres przedłużeń tymczasowego aresztu na etapie postępowania przygotowawczego nie może przekroczyć 12 miesięcy.

Przepisy przewidują ponadto możliwość wystąpienia przez prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo, z wnioskiem do Sądu Apelacyjnego o przedłużenie aresztu ponad powyższy okres 12 miesięcy, jeżeli konieczność taka powstaje w związku z:

1. zawieszeniem postępowania karnego;
2. czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego;
3. wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju;
4. celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.

Przepisy nie określają maksymalnego czasu stosowania aresztu przez Sąd Apelacyjny.

Areszt w postępowaniu sądowym

Proces karny jest szczególnym postępowaniem, w którym postepowanie dowodowe prowadzone jest tak naprawdę dwukrotnie, tj. najpierw przez prokuraturę, a następnie przed sądem. Również środki zapobiegawcze, do których należy areszt tymczasowy, mogą być stosowane na etapie postępowania sądowego.  Łączny okres stosowania tymczasowego aresztu do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat. Jest to okres, który uwzględnia łączny czas trwania aresztu, wliczając okres jego stosowania w postępowaniu przygotowawczym.

W sytuacji gdy potrzeba przedłużenia aresztu wyłoni się po wydaniu pierwszego wyroku w sprawie, każdorazowe przedłużenie aresztu może nastąpić maksymalnie na okres 6 miesięcy.

Niestety również i powyższe okresy, zarówno ten dotyczący postępowania przed sądem pierwszej instancji, jak i ten odnoszący się do postępowania apelacyjnego, nie wyznaczają górnej granicy czasowej stosowania tymczasowego aresztu. Również i w tym przypadku kodeks postępowania karnego określa okoliczności, z powodu których sąd, przed którym toczy się sprawa, może wystąpić do Sądu Apelacyjnego z wnioskiem o przedłużenie aresztu z tych samych względów jak te, które opisano powyżej odnośnie do śledztwa. Warto nadmienić, że dla powyższego wyjątku nie zastrzeżono w ustawie jakiejkolwiek górnej granicy stosowania tymczasowego aresztu.

Uprawnienia podejrzanego i oskarżonego.

Podejrzanemu i oskarżonemu, jak również obrońcy, przysługuje prawo do złożenia zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztu oraz prawo do składania wniosków o uchylenie środka zapobiegawczego.

Jeżeli szukasz adwokata specjalizującego się w sprawach karnych z Warszawy lub Piaseczna, który pomoże Ci w sporządzeniu profesjonalnego zażalenia na areszt albo wniosku o jego uchylenie, zapraszam do kontaktu.

Adw. Patrick Wilhelmsen